Asansörlerde Koruyucular ve Koruma Donanımları

24/04/2013 tarihli İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği EK – I İş Ekipmanlarında Bulunacak Asgari Gerekler’de makine koruyucuları şu şekilde tarif edilmiştir.

2.8. İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce hareketli parçaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile donatılır.

2.8.1. Koruyucular ve koruma donanımı;

a) Sağlam yapıda olur,

b) İlave bir tehlikeye sebep olmayacak özellikte olur,

c) Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olur,

ç) Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunur,

d) Ekipmanın görülmesi gereken operasyon noktalarına engel olmayacak özellikte olur,

e) Sadece işlem yapılan alana erişimi kısıtlar ve bunların çıkarılmasına gerek kalmadan parça takılması, sökülmesi ve bakımı için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olur. 

Asansör standartlarında durum:

Nisan 1993 tarihli TS 10922’de durum “Halatlar ile kanallar arasına yabancı maddeler girmesinin önüne geçecek teçhizat” olarak ifade edilmiş. Nisan 2001 tarihli TS 10922 EN 81-1 ile de makine koruyucuları zorunlu hale getirilmiştir.

Koruyucular delikli ise, açıklıklar EN 294 (Yerine geçen standart TS EN ISO 13857’dir) Çizelge 4’e uygun olmalıdır.

Koruyucuların (kasnak muhafazası, kasnak koruma sacı vb.) nerelerde kullanılacağı:

Kabinde tavanın üstünde

Kabinde döşemenin altında

Karşı ağırlık / Dengeleme ağırlığında

Makina dairesinde

Makara dairesinde

Kuyuda kuyu üst boşluğunda kabinin üstünde

Kuyuda kuyu üst boşluğunda kabinin yanında

Kuyuda seyir mesafesi boyunca

Kuyuda kuyu alt boşluğunda

Hız regülâtörü üstünde ve bunun gergi makarasında

Konu ile ilgili standart maddeleri şu şekildedir.

Eski Durum:

TS 10922 / Nisan 1993

Asansörler – Emniyet Kuralları – İnsan ve Yük Asansörlerinin Yapım ve Montajı İçin (Elektrikle Çalışan)

1.6.1.2.1.4 – Kuyu İçindeki Saptırma ve Tahrik Kasnakları:

a) Yaralanmaların

b) Gevşek olması durumunda, halat ve zincirlerinin kanallardan çıkmasının,

c) Halatlar ile kanallar arasına yabancı maddeler girmesinin önüne geçecek teçhizata sahip bulunmalıdır.

1.12.3 – Yan Yataksız Tahrik Kasnağı veya Zincir Dişlilerinin Kullanımı

Yan yatağı olmayan tahrik kasnakları ve zincir dişlilerinin kullanılması durumunda:

a) Gevşek halat veya zincirlerin yerinden çıkmasını,

b) Tahrik makinesinin kuyunun üzerinde olmaması durumunda, kanallar ile halatların veya dişliler ile zincirlerin arasına yabancı maddelerin girmesini engelleyecek tertibatla donatılmalıdır.

Bu tertibat, kasnakların veya zincir dişlilerinin kontrol ve bakımına engel olmayacak şekilde yapılmalıdır.

Güncel Durum:

TS 10922 EN 81-1 / Nisan 2001 Asansörler- Yapım ve montaj için güvenlik kuralları- Bölüm 1: Elektrikli asansörler

TS EN 81-1+A3 Mart 2010 Asansörler- Yapım ve montaj için güvenlik kuralları- Bölüm 1: Elektrikli asansörler

Maddeler aynıdır ve şu şekildedir:

8.18.2 Karşı ağırlık veya dengeleme ağırlığı üstüne monte edilmiş saptırma kasnakları veya zincir makaraları Madde 9.7’ye uygun koruma tertibatına sahip olmalıdır.

9.6.1 c) Gergi makaraları Madde 9.7 ‘ye uygun koruma tertibatı ile donatılmalıdır;

9.7 - TAHRİK VE SAPTIRMA KASNAKLARI İLE ZİNCİR MAKARALARININ

KORUNMASI

9.7.1 - Tahrik ve saptırma kasnakları ile zincir makaraları için Çizelge 2‘ye göre önlemler alınmalıdır.

Bu teçhizat:

a) Şahısların yaralanmasını;

b) Gevşek halatların veya zincirlerin, kasnaktan veya makaralardan çıkmasını;

c) Halatlarla veya zincirlerle, kasnak veya makara arasına yabancı maddelerin girmesini

Çizelge 2

Tahrik ve Saptırma Kasnakları ile Zincir Makaralarının Bulunduğu Yer			Madde 9.7.1‘e göre tehlike
			a	b	c
Kabinde		Tavanın üstünde	X	X	X
		Döşemenin altında		X	X
Karşı ağırlık / Dengeleme ağırlığında				X	X
Makina dairesinde			X 2)	X	X 1)
Makara dairesinde				X
Kuyuda	Kuyu üst boşluğunda	Kabinin üstünde	X	X
		Kabinin yanında		X
	Seyir mesafesi boyunca			X	X 1)
	Kuyu alt boşluğunda		X	X	X
Hız regülâtörü üstünde ve bunun gergi makarasında				X	X 1)
X      Tehlike göz önüne alınmalıdır. 1)         Halatlar/ zincirler, tahrik kasnağı veya saptırma kasnağı/ zincir makarasına yatay giriyorsa veya yatayla en fazla 90° ‘ye kadar bir açı yapıyorsa. 2)         En az koparmaya karşı güvenlik tedbiri alınmalıdır.

9.7.2 - Kullanılan teçhizat, dönen parçalarının görünür olduğu, kontrol ve bakımlarının engellenmediği bir şekilde tasarımlanmalıdır. Bunlar delikli ise, açıklıklar EN 294 Çizelge 4’e uygun olmalıdır. Bunların sökülmesi yalnız:

a) Halat veya zincirin değiştirilmesi;

b) Kasnak veya makaranın değiştirilmesi;

c) Kanalların torna edilmesi

durumunda gerekli olmalıdır.

12.11 - TAHRİK MAKİNALARINDAKİ KORUMA TEDBİRLERİ

Tehlikeli olabilecek, erişilebilir dönen makina parçaları için etkili korunma tedbirleri alınmalıdır. Bu durum özellikle aşağıda belirtilenler için geçerlidir:

a) Millerde bulunan kama ve vidalar;

b) Bantlar, zincirler, kayışlar;

c) Dişli çarklar ve zincir makaraları;

d) Çıkıntı yapan motor milleri;

e) Merkezkaç tipli hız regülâtörleri.

Madde 9.7‘ye uygun korumalı tahrik kasnakları, elle döndürme çarkları, fren tamburu ve tüm benzeri yuvarlak düzgün elemanlar yukarıdaki kapsamın dışındadır. Bu parçalar, en az kısmen sarı renge boyanmalıdır.